ΘΡΥΛΟΙ ΑΓΙΑ-ΣΟΦΙΑΣ: ΤΟ ΧΤΙΣΙΜΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑΣ, ΤΑ ΔΙΣΚΟΠΟΤΗΡΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑΣ

ΤΟ ΧΤΙΣΙΜΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑΣ

(απόδοση κειμένου από την καθαρεύουσα)

Οι θρύλοι οι οποίοι πτερουγίζουν γύρω από την Αγία Σοφία φανερώνουν την κατάπληξη που είχε αισθανθεί ο Βυζαντινός λαός όταν είδε τελειωμένο τέτοιο έργο. Το απέδιδε στην επέμβαση υπερφυσικών δυνάμεων.

Διηγείται η λαϊκή παράδοση ότι στον Ιουστινιανό εμφανίστηκε ένας άγνωστος και τον συμβούλευσε να μη φοβηθεί την δαπάνη (τα έξοδα). Είχε αρχίσει τότε να χτίζεται ο περίφημος θόλος. Ο αυτοκράτορας έβλεπε ότι οι δαπάνες υπερβαίνουν τους υπολογισμούς του, ενώ εξ άλλου το Κράτος χρειαζόταν πόρους (έσοδα) για να καλύψει τις άλλες του ανάγκες.

Ο άγνωστος εμγανίστηκε στον Αυτοκράτορα και του υποσχέθηκε να βρει αυτός τα χρήματα. Ζήτησε μόνο να τον συνοδεύσει ένας από τους ανθρώπους του Παλατιού.

Ο Αυτοκράτορας δεν έδωσε προσοχή. Αλλά την επόμενη ο άγνωστος πάλι του παρουσιάστηκε και ζήτησε μεταφορικά για να φέρει στον Αυτοκράτορα μεγάλα βάρη χρυσού. Η υπηρεσία των Ανακτόρων τέθηκε τέλος πάντων στην διάθεσή του.

Ο μυστηριώδης άνθρωπος παρέλαβε 20 άλογα με τους ανθρώπους του Αυτοκράτορα, οδήγησε την συνοδεία έξω από την Κωνσταντινούπολη και την έφερε σε ένα παράδοξο Παλάτι, κατάφορτο (γεμάτο) από χρυσάφι, το οποίο υψωνόταν σε σωρούς μέσα στις αίθουσές του.

Βυθίζοντας εκεί το φτυάρι του ο άγνωστος φόρτωσε τα είκοσι άλογα με χρυσάφι και τα έστειλε στον Αυτοκράτορα ενώ είπε στους αυλικούς ότι είναι αναγκασμένος να μείνει λίγο πίσω για να κλείσει τις πόρτες του σπιτιού.

Όταν ο Αυτοκράτορας παρέλαβε τον θησαυρό, έστειλε αμέσως τους ανθρώπους του να τον βρουν και να τον φέρουν.

Πήγαν στο ίδιο μέρος, αντί όμως για το Παλάτι και τον άνθρωπο δεν είδαν παρά μόνο την Έρημο.

Με τέτοιο τρόπο εκφράζει η παράδοση την δόξα του Αυτοκράτορα, ο οποίος με αδάμαστη πίστη έφερε το έργο εις πέρας (το τελείωσε), και του τολμηρού Αρχιτέκτονα που το συνέλαβε (το σκέφτηκε) και το εκτέλεσε.

Χάρης Ημερινός

Βιβλιογραφία: Νεοελληνικά Αναγνώσματα Α' Γυμνασίου, Αθήνα 1931

Το Δισκοπότηρο της Αντιόχειας που συνδέεται με τον μύθο του Αγίου Δισκοπότηρου
http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=20781

ΤΑ ΔΙΣΚΟΠΟΤΗΡΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑΣ

( το κείμενο διατηρεί την ορθογραφία του πρωτότυπου, εκτός από τους τόνους)

Την ώρα που ακούγονται έξω από την Αγία Σοφία φωνές "οι Τούρκοι! οι Τούρκοι!", ο πρωτόπαπας βγαίνει από την στοά της εξομολογήσεως. Αποβραδίς κοινώνησε τον Αυτοκράτορα κι ως το πρωί εξωμολογούσε. Όπως βγήκε ψηλός, ηλιοκαμένος, μ' άσπρα γένεια και φρύδια παχιά, νόμιζες πως ένας άγιος ξεκόλλησε από τον τοίχο. Και για μια στιγμή, όταν είδε το πλήθος γονατιστό να τρέμη, κιτρίνισε σαν το φλουρί, σα να τον χτύπησε βόλι. Κοντοστάθηκε, σφόγγιξε τα δάκρυα και προχώρησε στην εκκλησία.

Ο ναός, ο άμβωνας, ο σολέας και τα περιστύλια ήταν γεμάτα κόσμο. Τα φώτα, οι πολυέλαιοι και οι κανδήλες ήταν αναμμένα. Για τελευταία φορά έλαμπε στην Ανατολή το μεγαλείο της Χριστιανοσύνης. Έλαμπε η θαυμάσια αρχιτεκτονική του Ανθεμίου και του Ισιδώρου. Έλαμπε ο αφάνταστος πλούτος, που εσκόρπισε ο Ιουστινιανός, για να νικήση τον Σολομώντα. Κι από μακριά έφταναν του τρόμου οι φωνές: "Οι Τούρκοι! Οι Τούρκοι!"

Οι πολυέλαιοι από κρύσταλλα ασημοδεμένα, τα πελώρια μανουάλια, σαν γίγαντες φωτοβόλοι, οι ποικιλόχρωμες κολόνες, τα χρυσά μωσαϊκά, όλα έλαμπαν για τελευταία φορά. Και ψηλά οι ελαφρότατες γραμμές, γεμάτες ευγένεια, γεμάτες χάρη, αγκάλιαζαν, σαν σχέδιο ανάερης κολόνας, τον πελώριο τρούλλο. Ω! όπως ήταν ο τρούλλος θαυμάσιος στους γύρους, νόμιζες πως ζητούσε να πλανέψη σ' έναν άλλο κόσμο τους χριστιανούς την ώρα της θυσίας!

Ο πρωτόπαπας έκαμε τρεις σταυρούς και μπήκε στο ιερό. Επάνω στην Αγία Τράπεζα, σα να ήταν κρεμαστός ουράνιος θόλος, το Κιβώτιο. Στήριζε τα τέσσερα χρυσά του πόδια στις τέσσερες γωνίες και απ' εμπρός πρόβαλε ένα ωραίο τόξο. Ένας σταυρός χρύσιζε στην κορυφή του και μέσα από τον θόλο του κατέβαινε άσπρο περιστέρι, η Περιστερά του Αγίου Πνεύματος. Ο πρωτόπαπας βγάζει από τα σπλάχνα της Περιστεράς τα Δισκοπότηρα, τα σκέπασε με μεταξωτό, που λέγεται Αέρας, τα πήρε κι έφυγε. "Μη δότε τα Άγια τοις κυσίν", σκέφτηκε.

Σαν αρχαίο ελληνικό αγγείο, όλο από χρυσάφι, λίγο κοντό, με δυο όμορφα χερούλια και με πλευρές καμπύλες, τέτοιο ήταν το Ιερό Ποτύριον. Το στόμα του τριγύριζε διπλή γραμμή σε ρυθμό μαιάντρου. Και στην πρόσοψη είχε το Χριστό σε κολυμπήθρα, από παράσταση αρχαία.

Ο ιερός Δίσκος ήταν από χρυσάφι καλοδουλεμένο. Στο κέντρο ο Μυστικός Δείπνος του Κυρίου. Και γύρω πολύτιμα πετράδια.

Ο πρωτόπαπας έρριξε μια ματιά στη θάλασσα, ανασκουμπώθηκε κι έσπρωξε με τέτοια δύναμη το καραβάκι, που γλίστρησε ως τον γιαλό. Μπήκε μέσα, άνοιξε πανί και κράτησε το τιμόνι γραμμή για την βιθυνική παραλία. Ο αντίλαλος της Πόλης εξακολουθούσε. "Οι Τούρκοι! Οι Τούρκοι!..."

Μια τρικυμία σηκώθηκε τρανή. Το καραβάκι σαν τσόφλιο χοροπηδούσε στα κύματα επάνω. Στην Πόλη φλόγες και καπνοί παντού. Στ' αυτιά ο αέρας έφερνε μια άγρια αντήχηση από τρόμο, από δαρμούς, από παρακάλια, από ξεψυχημό, απο βογγητά θανάτου.

Ω Πόλη, με τα βασιλικά σου, με τους ιπποδρόμους σου, με τις ακαδημίες των τεχνών σου! Χριστιανοσύνη που εδίδαξες στον κόσμο την αλήθεια. Χιλιόχρονη ιστορία του πολιτισμού που σβήνεις. Εργάτες του νου που γενήκατε φυγάδες και δούλοι. Ανθρώπινα έργα, που ζηλέψατε αθανασία και γενήκατε ερείπια. Μεγαλεία περασμένα. Άρματα νίκης που περνούσατε την Χρυσόπορτα. Βασιλείς με τις χρυσές κορώνες. Γεννήσεις και θάνατοι σβησμένοι για την πρόοδο. Μνημεία, που μέσα στην καταστροφή εμείνατε χωρίς μορφή, χωρίς όνομα. Άπειρες μέρες εκμηδενισμένες. Να! παίρνει τη σκόνη σας ένας ανθρώπινος ανεμοστρόβιλος και την σκορπίζει στους τέσσερες ανέμους!

Η Δύση του ηλίου χρωμάτισε τον ουρανό κόκκινο, σαν αίμα. Σημάδι της φρίκης. Ο άνεμος εξακολουθούσε να φυσά κι ο ανεμοστρόβιλος σάρωνε την Προποντίδα.

Σκοτείνιασε. Το σκοτάδι σκέπασε τον ουρανό, την Πόλη. Κι από τη θάλασσα μακριά ανέβαινε αιμοσταγμένος του φεγγαριού ο δίσκος. Κόκκινος, σαν τα μάτια του φονιά.

Ολόρθος στο καράβι ο πρωτόπαπας κάρφωσε στον ουρανό τα μάτια του και είδε - ω φρίκη!- το φονικό φεγγάρι να στέκεται ακίνητο στον τρούλλο της Αγίας Σοφίας. Και είδε να μαυρίζη, να μαυρίζη ο μισός δίσκος.

Αρχαία προφητεία έλεγε:

"Θα είναι πανσέληνος. Έκλειψη θα γίνη. Και η Πόλη θα πέση!"

Ο πρωτόπαπας περιχύθηκε με κρύο ιδρώτα. Έβλεπε μια τον σταυρό στον τρούλλο της Αγίας Σοφίας και μια το μισοφέγγαρο. Το καραβάκι χοροπηδούσε στα κύματα της θάλασσας. Χίλια κομμάτια έγινε το μικρό πανί του. Κι ο αέρας βούιζε σα θρήνος στο κατάρτι του.

Ο πρωτόπαπας έβαλε τις τελευταιές του προσπάθειες. Στο στήθος του κρατούσε σφιχτά τα Δισκοπότηρα. Κι ενώ θωρούσε πέρα την Αγία Σοφία, δε βλέπει το σταυρό. Βλέπει μισοφέγγαρο...

Αμέσως άνοιξαν τα μεσουράνια. Ένα φως γλυκύτατο απλώθηκε. Άγγελος Κυρίου φάνηκε κι άπαξε τα Δισκοπότηρα.

Μην ήταν θαύμα; Η θάλασσα άνοιξε στόμια και κατάπιε τον πρωτόπαπα. Γαλήνη! Το τρομερό στοιχείο ησύχασε. Και σα αν ήταν Φώτα κι άγιασε τη θάλασσα σταυρός...

"Θρύλοι της Πόλης", Νικ. Βασιλειάδης

Βιβλιογραφία: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, ΑΘΗΝΑ 1950, επανέκδοση ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΛΟΚΑΘΗ.